La deksepa ĉapitro.
Timiga urbo Ĉikago (Chicago)
Pasis semajno post nia forveturo el Nov-Jorko. Iom post iom aperis nia vojaĝa sistemo. Ni tranoktis en kampadejoj aŭ en turistejoj, kiuj reale estis ordinaraj domoj, kies mastroj luigas al vojaĝantoj malmultekostajn ĉambrojn kun larĝaj, oportunaj litoj, – sur kiuj nepre kuŝas kelkaj diversaj litkovriloj. Apud staras komodo kun spegulo, balancilo, ĉemura ŝranko, fadena bobeno kun enigita kudrilo kaj Biblio sur nokta tableto.
Mastroj de gastejoj – laboristoj, etaj komercistoj kaj vidvinoj – sukcese konkuras kun hoteloj, kies posedantoj iĝas tre furiozaj pro tio.
Ni ofte renkontis apud vojoj reklamajn panelojn de hoteloj, kiuj iom nervoze alvokis vojaĝantojn decidŝanĝi kaj preferi loĝadon en hoteloj.
PLENIĜU VIA KORO PER FIERO, KIAM VI ELPAROLAS
NOMON DE LA HOTELO, EN KIU VI LOĜIS
Ili fakte estis kaŝitaj agoj kontraŭ sennomaj gastejoj kaj kampadejoj.
– Ne, ne, ĝentlemanoj, – parolis s-ro Adams, kiam venis krepusko kaj necesis pensi pri dormoloko, – mi demandas vin serioze: ĉu vi volas, ke via koro pleniĝu per fiero? Tio estas interese, kiam via koro pleniĝas per fiero, sed monujo proporcie malpleniĝas.
Ne, ni ne volis, ke niaj koroj pleniĝu per fiero!
Kiam iĝis mallume kaj nia limuzino traveturis iun urbeton, ni haltis ĉe dometo kun afiŝo: “Ĉambroj por turistoj”, eniris ĝin kaj malkune ekparolis:
– “How do you do!” – “Bonan tagon!”
Tuj aŭdiĝis eĥo:
– “How do you do!”, kaj el kuirejo eliris grandaĝa virino kun antaŭtuko kaj trikaĵo enmane.
S-ro Adams, al kies scivolemo povus envii infano aŭ juĝa enketisto, komencis demandi ŝin pri lokaj novaĵoj.
– Ŝurli (surely)! Certe! – ekkriis li, eksciinte, ke en la urbeto loĝas du mil rezidantoj, ke hieraŭ okazis loterio, ke loka kuracisto volas edziĝi, ke antaŭnelonge infano malsaniĝis je paralizo. – Certe!
Li pridemandis la mastrinon, kiam ŝi vidviĝis, kie studas gefiloj, kiom kostas viando, kiom da jaroj ŝi pagos al banko pro dometo.
Ni jam estis en litoj, en la dua etaĝo, sed de malsupre aŭdiĝis:
– Certe! Certe!
Poste niaj oreloj aŭdis grincadon de ligna ŝtuparo. S-ro Adams leviĝis supren kaj unu minuton staris ĉe pordo de nia ĉambro. Li tre volis babili.
– Sinjoroj, – demandis li, – ĉu vi jam dormas?
Kaj, ne ricevinte respondon, li iris al sia ĉambro.
Tamen matene, precize je la sepa, kiel vojaĝestro, li brue eniris nian ĉambron, freŝa, razinta, kun akvoglutoj sur brovoj kaj ekkriis:
– Ellitiĝu! Ellitiĝu! Good morning, sirs! (Bonan matenon, ĝentlemanoj!).
Kaj komencis nova vojaĝtago.
Ni trinkis tomatan sukon kaj kafon el dikvandaj kruĉoj, manĝis “ŝinkon kaj ovon” (ham and egg) en senhoma kaj dormema kafejeto sur Mejn-strit kaj eniĝis la limuzinon. S-ro Adams kun granda senpacienco atendis nian alvenon. Li tuj turniĝis al ni kaj komencis paroli. Preskaŭ seninterrompe li parolis tutan tagon. Supozeble li konsentis vojaĝi kune kun ni pro tio, ke ni estis tre bonaj aŭskultantoj kaj konversaciantoj.
Tamen estas rimarkinde, ke ne eblas nomi lin babilulo, ĉar ĉiuj liaj eldiraĵoj estis interesaj kaj saĝaj. Dum du monatoj de nia vojaĝo li neniam ripetis samon. Li estis spertulo preskaŭ pri ĉio.Li estis inĝeniero, antaŭnelonge emeritiĝinta kaj ricevinta renton de malgranda kapitalo, kiu realigas modestajn vivkondiĉojn kaj sendependecon, sen kiu, li, efektive, povus ekzisti neniun minuton.
– Nur hazarde mi ne fariĝis kapitalisto, – diris al ni iufoje s-ro Adams. – Ne, ne, tio estas tute serioze. Tio estos interesa por vi. Iam mi revis fariĝi riĉulo. Mi perlaboradis multe da mono kaj decidis asekuri sin tiamaniere, por ke al veno de mia kvindeka jubileo ricevi grandan monsumon de asekuraj societoj. Ekzistas tia asekura rimedo, kiam necesas pagi kolosajn kotizojn, por ke maljunece iĝi riĉulo.
Mi elektis du plej fidindajn asekurajn societojn en la mondo – peterburgan societon “Rusio” kaj unu honestegan germanan societon en Munkeno. Ĝentlemanoj! Mi tiam opiniis, ke se eĉ iam la tutan mondon diablo prenos, do nenio grava en Rusio kaj Germanio okazos. Tamen en la mil naŭcent deksepa jaro en Rusio okazis revolucio kaj la asekura societo “Rusio” malaperis. Tiam ĉiuj miaj esperoj translokiĝis en Germanion. En la mil naŭcent dudekdua jaro mi iĝis kvindekjara. Mi esperis ricevi kvarcent mil markojn. Ĝentlemanoj! Tiu estis, kiel mi pensis, tre granda, kolosa monsumo. Kaj tiam mi ricevis jenan mesaĝon de la munkena asekura societo:
“Tre respektinda sinjoro Adams, nia societo gratulas vin okaze de alveno de via kvindeka jubileo kaj aldonas ĉeke kvarcent mil markojn”. Ĝi estis fakte la honestega asekura societo en la mondo. Sed ve, ĝentlemanoj! Aŭskultu! La tuta monsumo taŭgis nur por aĉeto de unu skatoleto kun alumetoj, ĉar tiam en Germanio estis tre granda inflacio kaj en spezo oni uzis miliardajn bankbiletojn. Mi asertas vin, sinjoroj, ke kapitalismo estas plej ŝanceliĝema objekto sur la tero. Sed mi estas feliĉa. Mi ricevis plej bonan donacon – mi ne iĝis kapitalisto.
Sinjoro Adams facile rilatis al mono – iomete da humuro kaj malmulte da estimo. Ĉi-sence li tute ne similis ordinaran usonanon.
Origina usonano pretas humure rilati al ĉio, krom mono. Sinjoro Adams posedis multajn lingvojn. Li loĝis en Japanio, Rusio, Germanio, Hindio. Li perfekte konis Sovetunion kaj laboris en Dneprostroj (NB. konstruado de hidroelektostacio sur rivero Dnepro), en Stalingrado, Ĉeljabinsko, kaj kono de la malnova Rusio helpis al li ekkoni Sovetan landon tiel, kiel malofte sukcesas aliaj fremduloj. Li veturis tra USSR en malkomfortaj vagonoj, konversaciis kun laboristoj kaj kamparanoj. Li vidis la evoluan landon, konante ĝian pasintecon kaj antaŭvidante ĝian estontecon. Por tio li studis verkojn de Markso kaj Lenin, legis diskursojn de Stalin kaj abonis ĵurnalon “Pravda” (Vero).
Sinjoro Adams estis tre malkoncentriĝema, sed tio ne estis tradicia, milda malkoncentriĝo de sciencisto, sed energia, persista malkoncentriĝo de vigla, scivolema homo, ekzaltiĝema dum konversacio pri iu temo aŭ penso kaj forgesanta tiam la tutan mondon.
Pri ĉio, kio rilatis al la vojaĝo, s-ro Adams estis neordinare atentema kaj evitema.
– Hodiaŭ vespere ni venos Ĉikagon, – parolis s-ino Adams.
– Ne, ne, Bekio, ne parolu tiel. Eble ni venos, eble ne, – replikis li.
– Sed, – eniĝis diskuton ni, – sed ĝis Ĉikago restis nur cent mejloj, kaj se oni kalkulu, ke ni veturas meze tridek mejlojn hore, do ...
– Jes, jes, sinjoroj, – ekbalbutis s-ro Adams, – ho, ne! Ankoraŭ nenio estas certa.
– Kial, nenio estas certa? Nun estas la kvara post tagmezo kaj do al la oka ni atingos Ĉikagon.
– Eble atingos, eble ne. Jes, jes, sinjoroj, serioze... Nenio estas certa. Ho, ne!
– Tamen, kio kapablas embarasi nian venon en Ĉikagon je la oka?
– Ne, ne, tiel ne eblas paroli. Estus stulte tiel opinii. Vi tion ne komprenas. Jes, jes, sinjoroj.
Male pri monda politiko li parolis tre volonte kaj deziris aŭskulti neniujn replikojn. Li deklaris, ekzemple, ke milito okazos post kvin jaroj.
– Kial ĝuste post kvin jaroj? Kial ne post sep?
– Ne, ne, sinjoroj, ĝuste post kvin jaroj.
– Sed kial?
– Ne diru al mi “kial”! Mi scias. Ne, serioze. Ho, ne! Mi deklaras, ke milito okazas post kvin jaroj.
Li tre koleris kontraŭ ĉiu repliko.
– Ne, ne diru! – ekkris li. – Estas stulte kaj ride opinii, ke milito okazos ne post kvin jaroj.
– Bone. Hodiaŭ vespere en Ĉikago ni daŭrigos nian diskuton serioze.
Proksime de Ĉikago kalkulilo indikis la unuan milon da mejloj. Ni ekkris “Hura”! Same hurais s-ro Adams emocie saltante sur sia sidloko.
– Jen, jen,sinjoroj, ni traveturis jam mil mejlojn!
Ĉiun milon da mejloj necesas ŝanĝi oleon en la limuzino kaj reŝmiri ĝin. Ni haltis ĉe serva stacio. Nian aŭton oni levis per speciala elektra stablo kaj servisto en stria kepo elverŝis malpuran oleon kaj enverŝis la novan, ekzamenis bremson, reŝmiris pecojn.
Sinjoro Adams demandis lin pri lia salajro, pri lia origino kaj pri urbaj novaĵoj. Ĉiu, eĉ efemera konatiĝo, donis al s-ro Adams grandan plezuron. Tiu ĉi homo estis naskita por komunikiĝi kaj amikiĝi kun aliuloj. Li egale ĝuis pro konversacio kun kelnero, apotekisto, preteriranto, kiun li demandis pri ĝusta vojo, sesjara negrido, kiun li nomis “sir” (sinjoro), mastrino de gastejo aŭ bankoestro.
Li staris enŝovinte brakojn en poŝojn de somera palto kaj levinte kolumon, sen ĉapelo, (sendaĵo en Detrojton ne venis) aktive kapjesis al konversacianto:
– Certe! Mi aŭskultas vin, sinjoro! Jes, jes, jes. Ho, ne! Tio estas tre, tre interese. Certe!
Nokta Ĉikago, al kiu ni alveturis laŭ vastega kajo, disiganta la urbon de lago Miĉigano (Michigan), aspektis tre bele. Dekstre estis nigreco, kiun plenigis ritma mara bruo pro albatiĝantaj ondoj ĉe bordo. Laŭ la kajo, preskaŭ kontakte, tre rapide veturis aŭtoj, lumigante asfalton per siaj lanternoj. Maldekstre – kelkajn mejlojn da areo okupis ĉielskrapantoj. Ties lumantaj fenestroj rigardis la lagon. Lumoj de supraj etaĝoj miksiĝis kun lumoj de steloj. Brilis elektraj reklamoj.
Ĉi tie, samkiel en Nov-Jorko, elektro estas dresita. Ĝi gloras samajn produktojn – “Koka-Kola”, viskion “Ĝonni Ŭoker”, cigaredojn “Kemel”. Sur paneloj vidiĝas enuigintaj du knabetoj: unu ne trinkas oranĝan sukon kaj do estas maldika, lia kontenta antipodo trinkas multe da oranĝa suko kaj do estas dika, dank' al fabrikantoj de l' trinkaĵo.
Ni alveturis al hotelo “Stivens”. Laŭ informa prospekto, ĝi estas plej granda hotelo en la mondo, en kiu estas tri mil ĉambroj, grandaj haloj, vendejoj, restoracioj, kafejoj, koncertaj kaj dancaj salonoj. Entute, la hotelo similis grandan ŝipon, kies komforto kapablas kontentigi ĉiujn bezonojn de loĝantoj, dum certa tempo izolitaj de mondo. La hotelo estis granda kaj, probable, en ĝi oni povus troviĝi tutan vivon, neelirante eksteren. Ĉu sole por promeni? Sed promeni oni povas laŭ ebena tegmento de l' hotelo. Tiea promeno estas eĉ pli oportuna ol la surstrata, ĉar ne eblas aŭta akcidento.
Ni eliris al la kajo, kiu nomiĝas Miĉigana avenuo, kelkfoje kun plezuro pririgardis ĉirkaŭaĵojn kaj ekpaŝis al la unua perpendikla strato, kie subite haltis.
– Ne, ne, ĝentlemanoj! – ekkriis Adams, kontenta pro nia miro.
– Ne miru, mi petas, Ho, ne! Tio ja estas Usono! Ne, serioze, estus stulte opinii, ke ĉikagaj viandaj reĝoj konstruis ĉi tie sanatorion.
La strato estis mallarĝa, duone lumigita, tre enuiga. Ĝin krucis ankoraŭ pli mallarĝaj stratetoj, tute mallumaj kaj malpuraj, kun ŝtonaj pavimoj – mizerkvartalo, kies konstruaĵoj havis nigriĝintajn, brikajn murojn kaj incendiajn ŝtuparojn. Apud staris rubujoj.
Ni sciis, ke en Ĉikago estas mizerkvartaloj, sed tio, ke ili situas en centro de l' urbo, – estis tute neatendite. Ŝajnis, ke Miĉigana avenuo estas nur la urba dekoracio, post kiu situas sino de l' urbo.
Nia unua impreso estis entute korekta. Ni promenis laŭ la urbo kelkajn tagojn kaj plie estis surprizitaj per sensensa konglomerato de konstruaĵoj konsistigantaj ĝin. Eĉ laŭ kapitalisma koncepto, kiu allasas samtempan ekzistadon de riĉeco kaj mizero sur la tero, Ĉikago estas peza, malgracia, maloportuna urbo. Dube, ke aliloke de l' mondo paradizo kaj infero interplektiĝis tiel dense, kiel en Ĉikago. Apude de marmoraj kaj granitaj tegaĵoj de ĉielskrapantoj sur Miĉigana avenuo situas abomenindaj stratetoj, malpuraj kaj fetoraj. Meze de l' urbo elstaras fabrikaj tuboj kaj veturas trajnoj kovrantaj konstruaĵojn per vaporo kaj fumo. Iuj mizeraj stratoj aspektas tiel, kvazaŭ tie okazis tertremo – rompitaj barieroj, oblikviĝintaj tegmentoj de lignaj kabanoj, mallerte pendigita drataro, malpuraj rubejoj kaj mizera infanaro en ĉifonoj. Kaj apude, kelkajn paŝojn de ĉi tie, – luksa vasta avenuo, ĉirkaŭigita per arboj, kun belaj vilaoj kaj parkitaj limuzinoj. Reale tiu ĉi najbareco de infero okazigas vivon en paradizo ne tro plezura. Kaj ĉio ĉi estas en unu el plej riĉaj, aŭ pli ĝuste, en plej riĉa urbo de l' mondo!
Laŭ stratoj ĵetas sin diversloken gazetportistoj kriante:
– Mortigo de policano!
– Rabatako en bankon!
– Detektivo Tomas mortigis en rabloko gangsteron Ĝejms-on, moknomatan “Bebo”!
– Gangstero Filips, moknomata “Anĝeleto”, mortigis detektivon Paterson-on!
– Aresto de “racketeer” (ĉantaĝisto)!
– “Kidnap” (Infanŝtelo) sur Miĉigana avenuo!
En la urbo oni pafas. Estus mirinde, se ĉi tie oni ne pafus, ne ŝtelus gefilojn de milionuloj (signifo de l' vorto “kidnap”), ne posedus kaŝitajn bordelojn, ne ĉantaĝus. “Racket” (ĉantaĝo) estas plej fidinda kaj profita profesio, se ĝi rajtus nomiĝi kiel iu profesia speco. Ekzistas neniu laborkampo, kiun ne tuŝus ĉantaĝo.
Vendejon eniras atlete aspektantaj junuloj kun helaj ĉapeloj kaj petas vendiston pagi ĉiumonatan tributon al ili. Kompense la junuloj promesas malpligrandigi imposton, kiun pagas la vendisto al ŝtato. Se la vendisto rifuzas la peton, tiam la junuloj enmanigas mitralojn (machine-gun) kaj ekpafas en vendotablon. Tiam la vendisto kapjesas. Tio estas ĉantaĝo. Poste alvenas aliaj junuloj kaj ĝentile petas la vendiston pagi tributon al ili, pro tio, ke ili evitigas lin de la unuaj junuloj. Kaj same ekpafas la vendotablon. Tio ĉi ankaŭ estas ĉantaĝo. Estraranoj de flavaj sindikatoj ricevas monon de fabrikantoj pro rompo de striko. Laboristoj pagas al ili por ricevi laborlokon. Kaj tio ankaŭ estas ĉantaĝo. Artistoj pagas dek procentojn de siaj salajroj al iuj agentoj de dunga firmao, eĉ kiam ili mem trovas laborlokon. Kaj tio ĉi estas ĉantaĝo. Terapeŭto petas malsanulon, kies hepato doloras, viziti dentiston por konsulti kaj ricevas de tiu kvardek procentojn de honorario. Ankaŭ tio ĉi estas ĉantaĝo.
Ekzistas alia rimedo, pri kiu rakontis al ni unu ĉikaga kuracisto.
Antaŭ elektado por kongreso de ŝtato Ilinojso, – diris la kuracisto, – al mi venis tute nekonata viro. Li estis politikulo (politician) de respublikana partio. Politikulo estas aferaĉisto okupiĝanta pri primitiva politiko, kiu donas al li enspezon. Mi tre malamas tiujn personojn – malĝentilajn kaj arogantajn. Ili nepre havas salivitan cigaron en buŝo kaj falsan sigelringon, iliaj ĉapeloj estas surmetitaj tre oblikve. “Bonan matenon, doktoro – diris li. Kiun vi elektos?” Mi volis frapi lian vizaĝaĉon kaj forĵeti lin surstraten. Sed, komparinte niajn staturojn, mi komprenis, ke batita eble estos mi mem. Tial, mi modeste respondis, ke voĉdonos al pli plaĉa kandidato. “Bone”, – diris la politikulo. – Ŝajne, ĉu vi havas filinon, kiu jam kvar jarojn atendas laborlokon de instruistino?” Mi jesis. “Kaj jen, – diris la neinvitita gasto, – se vi voĉdonos al nia kandidato, tiam ni helpos al via filino ricevi serĉatan laborlokon. Sed firme ni nenion promesas. Sed se vi voĉdonos al nia konkuranto, tiam via filino neniam laboros kiel instruistino, kion mi promesas firme”.
Per tiuj ĉi vortoj nia konversacio finiĝis. “Ĝis revido, doktoro! – diris li adiaŭe. Kiam okazos elektado, mi vin vizitos”. Nu, certe, mi tre koleris, eĉ suferis pro tiu ĉi senhonteco. Tamen dum elekta tago li alveturis al mi per aŭto. Denove enporde de mia domo aperis lia dika cigaro. “Bonan matenon, doktoro! – diris li. – Mi povas veturigi vin al elektejo”. Kaj, bedaŭrinde, mi veturis kune kun li. Mi tiam opiniis, ke finfine ne gravas, kiu estos elektita – demokrato aŭ respublikano. Kaj la filino, eble, ricevos laborlokon. Mi ankoraŭ al neniu rakontis tion krom vi, ĉar mi hontis. Sed tiel politike agas multaj homoj. Ĉie ekzistas ĉantaĝo, ĉie okazas diversaj devigoj, kaj se vi deziras esti tute honesta, tiam vi iĝu komunisto. Sed por tio necesas multon oferi. Tio ĉi malfacilas por mi”.
Ĉikaga ĉantaĝo estas plej fama en Usono. En Ĉikago estis urboestro nomata Cermak. Komence li estis ordinara laboristo kaj poste iĝis sindikata estrarano. Li estis tre populara kaj eĉ amikis kun nuna usona prezidanto Rusvelt. Ili eĉ nomis unu la alian laŭ la unuaj (NB. baptaj) nomoj: Frank kaj Tonni. Laboristoj diris pri li: “Tonni estas nia kamarado kaj ni fidas lin”. Gazetoj skribis pri kortuŝa amikeco de la prezidanto kaj la simpla laboristo (jen, kion kapablas atingi en Usono ordinara homo kun kalhavaj manoj!). Antaŭ du aŭ tri jaroj Cermak estis mortigita. Post li restis tri milionoj da dolaroj kaj kvindek kaŝitaj bordeloj, kiujn posedis lerta Tonni. Rezulte okazis, ke la ĉantaĝisto estis samtempe la urboestro de Ĉikago.
El tiu ĉi fakto ne sekvas, ke ĉiuj urboestroj de usonaj urboj estas ĉantaĝistoj. Kaj ĝenerale ne sekvas, ke la prezidanto de Unuiĝintaj Ŝtatoj amikas kun kanajloj. La fakto estas simple escepta konjunkturo, sed kazo kun Cermak donas sufiĉan imagon pri tio, kio estas reale la urbo Ĉikago en la ŝtato Ilinojso.
Dum la unua vespero en Nov-Jorko ni estis maltrankviligitaj pro ĝiaj mizero kaj riĉeco. Ĉi tie en Ĉikago, nin plenigis kolero al personoj, okupiĝantaj sole pri profito, kiuj konstruis en fruktodona prerio, apud granda lago Miĉigano tiun ĉi timigan urbon. Ne eblas eĉ pensi, ke la urbo aperis rezulte de mizero, sed male ĝi aperis rezulte de riĉeco, multaj teknikaj atingoj, agrokulturado kaj brutbredado. La tero donis al homo ĉion, kion li kapablis preni. Homo laboris kun diligento kaj lerto, pri kiuj oni povas nur admiri. Oni rikoltis tiom da greno, akiris tiom da nafto kaj fabrikis tiom da maŝinoj, ke sume ili povus kontentigi duonon de monda loĝantaro.
Sed sur abunda, fruktodona grundo elkreskis, spite al racio, grandega monstra venena fungo – urbo Ĉikago en la ŝtato Ilinojso. Tio ĉi estas iu supereco de absurdo. Ĉi tie oni tute serioze povas opinii, ke tekniko en manoj de kapitalismo estas tranĉilo en manoj de frenezulo.
Oni povas diri, ke ni estas tre impresemaj personoj, ke ni estas tre forlogitaj, ke en Ĉikago estas luksa universitato, filharmonio, kvazaŭ plej perfekta en la mondo akvodukto, saĝa radikala intelektularo, ke ĉi tie okazis grandioza tutmonda ekspozicio, ke Miĉigana avenuo estas plej bela en la mondo. Tio ĉi estas vero. Ĉio ĉi ekzistas en Ĉikago. Sed tio ĉi nur aperigas kontraston kun mizero, maloportunaj konstruaĵoj kaj arbitro de ĉantaĝistoj. La luksa universitato ne instruas junularon, kiel superi mizeron, radikala intelektularo estas impotenta, polico pafas ĉefe ne banditojn, sed malesperigitajn strikantojn, la tutmonda ekspozicio feliĉigis nur mastrojn de hoteloj, kaj plej bela Miĉigana avenuo multon perdas pro najbareco kun mizerkvartaloj.
Bonaj homoj en Ĉikago decidis distri nin kaj alveturigis en studentan klubon de Ĉikaga universitato por ĉeesti balon, aranĝitan okaze de dono de sendependeco al Filipinoj.
Studenta balo estis senalkohola, gaja kaj entute agrabla. En granda halo dancis filipinaj junulinoj, nigraokulaj belulinoj kun plataj nazoj, glitis laŭ planko japanoj, ĉininoj, super homamaso moviĝis blanka silka turbano de juna hinduo. Li estis vestita je frako kun blanka brustumo, gracia deloganto kun brilaj okuloj.
– Mirinda balo, ĝentlemanoj, – diris sinjoro Adams, strange subridante.
– Ĉu ĝi ne plaĉis al vi?
– Ne, ĝentlemanoj, mi ja diris. La balo estas tre bona.
Kaj li subite alpaŝis al la hinduo kaj komencis demandi lin, pri vivkondiĉoj en komuna loĝejo, pri kvanto da rupioj, kiun alsendas ĉiumonate lia patrino kaj pri kio li okupiĝos post ricevo de diplomo. La junulo ĝentile respondis kaj sopire rigardis amason da gedancantoj, al kiu li tre volis realiĝi.
De sur plafono pendis filipinaj kaj usonaj flagoj, orkestro surscene estis lumigita per viola lumo, muzikistoj suprenlevis saksofonojn. Estis milda, bona, familia balo, sen ebriuloj, sen ofendiĝintoj, sen skandaloj. Estis agrable senti, ke ni estas ĉe historia evento. Ja oni liberigis filipinanojn, donis al ili sendependecon! Sed ja oni povis ne doni, sed donis. Oni mem donis! Tio estas noble.
Revenante la hotelon s-ro Adams ĉiuntempon balbutis:
– Serioze, ĝentlemanoj! Ho, ne!
– Kio okazis?
– Ne, ne, ĝentlemanoj, mi tutan tempon volas demandi vin: kial ni donis sendependecon al Filipinoj? Serioze, ĝentlemanoj, ni estas bonaj homoj. Ni mem donis sendependecon, pripensu nur. Jes, jes, jes, ni estas bonaj homoj, sed ni ne povas toleri, kiam oni provas malplenigi nian monujon. Tiuj diablaj filipinanoj produktas tre malmultekostan sukeron kaj, certe, eksportas ĝin ĉi tien sen dogano. Ja ili antaŭe estis same parto de Unuiĝintaj Ŝtatoj. Kosto de tiea sukero estas tia malkara, ke niaj produktantoj de sukero ne kapablas konkurenci kun ili. Nun, kiam ili ricevis de ni sian longe atenditan sendependecon, ili devos pagi doganon pro sukero samkiel ceteraj fremdaj negocistoj. Trafe, ke ni ne perdis Filipinojn, ĉar bonkoraj civitanoj konsentis preni de ni sian sendependecon nur kondiĉe, ke tie restos niaj armeo kaj administracio. Nu, diru al mi, sinjoroj, ĉu ni rajtis rifuzi tiun ĉi peton? Ne, ĝuste, ĝentlemanoj, mi deziras, ke vi konfirmu nian noblecon. Mi postulas tion.