XV

Mallumiĝis, sed ŝi ne esprimis la atendon per malpacienco aŭ sopiro kaj ne levadis sin supren. Ŝi sciis — per scio, ĝis nun neklarigebla, ke Drud venos supren; sciis ŝi ankaŭ, ke li sciigos ŝin pri sia apero per iu maniero, karaktera por li. Laciĝinte atendi, ŝi eksidis en la hele prilumita gastoĉambro, legante libron.

Kiel strange estas varti ion ankoraŭ ne fariĝintan per la tuta vero de la animo, vidante kaj antaŭvidante tion en libro, rakontanta pri fremda afero! En sekreta lingvo estas skribita la libro en tiuj momentoj, kia ajn ĝi estu; ĝia teksto, pompa kaj fajna argumentado kaj pitoreska intrigo dormas senmove. La propra afero naĝas laŭ la linioj, forbruligitaj de la streĉo, lasante al la vido vicojn kaj saltojn de signoj, ekde nun — nekonataj. Nur malofte ekstaras klara iu sola vorto, sed des pli forte ĵetiĝas for la kunpremita animo, simile al perfidulo, rekonsciiĝinta por digno. Same kiel jen malaperas, jen reaŭdiĝas batado de horloĝo, tiel provizore povas iĝi klara la teksto, sed baldaŭ vokos alfluinta ondo de sopiro por forŝanceliĝi, ferminte la okulojn, al la proksima estonteco, alvokante ĝin per ĝemo de korbatado.

Longa estas tia tago kaj markas ĝi la homon per eterna brulstampo. Legante aŭ, pli ĝuste, tenante sur la genuoj la libron, sed mem rigardante tra ĝi, Runa pasigis tiel horon kaj la duan; sed en la mezo de la tria en la supra etaĝo nekonata muzikisto komencis ludi rapsodion; li haltis kaj ekludis ree. Tiam ĉio revenis sur sian lokon, pli hele ekbrilis la lumo, pli laŭta iĝis la strata bruo kaj, retenante sin, por ne kuri, la junulino leviĝis supren.

El la malproksima pordo estis elkuranta lumo en krepuskon sur la prilumitan tapiŝon. La lumon krucis ombro de homo. Runa haltis, forgesinte ĉion, kion ŝi volis diri, sed, kunpreminte la manojn, ŝi ne iris plu, antaŭ ol ekregis sin.

Ŝi baldaŭ sukcesis tion; ŝi eniris, kaj al ŝi, fiksrigardante, kun rideto aliris Drud. Li estis en nigra simpla kostumo, kiel homo tute ordinara; pli simpla kaj firma, ol en la antaŭa fojo, sentis sin la junulino, kvankam, samkiel en la prizono, plu sur la limo de la mondo perpleksiganta. Tamen en statoj, kiujn ni konscias, ekzistas sava blinda limo, — nenio videblas trans ĝi: estas nebulo, de ĝi ni fuĝas en la prilumitan rondon de ĉi-momenta agado.

Drud diris:

— Ĉu vi dubis? Se oni min vokas, mi venas nepre; mi venis, bruligis la lumon kaj muzikis.

Runa per gesto sidigis lin kaj malrapide malleviĝis mem, rigardante nenien, krom en liajn okulojn, — per rigardo de nokta vojaĝanto, rimarkinta foran lumon. Kun nevola kaj simpla forto ŝi diris:

— Ho, kiel mi atendis, — mi, atendinta neniam antaŭe!

— Kaj nun ni estas kune, — daŭrigis li, ĉar tion ŝi deziris aldoni. — Runa, mi multe pensis pri vi. Ni forlasu la ne ĉefan; pri la ĉefa oni parolu tuj, alie ĝi ekdormos, kiel ondo, priverŝita per oleo de sur ŝipo. Mi venis por ekkoni kaj elaŭskulti vin; mi atendis tiun tagon. Jes, mi atendis ĝin, — kun medito ripetis li, — ĉar mi trovis belan forton. Ne estu inter ni sinĝeno; via interna brakumo estu facila. Parolu, mi aŭskultas.

Ŝi ekstaris, etendinte la manojn kaj paliĝante, kiel pro bato; la bato tondris en ŝi.

— Mi ĵuras, tiu ĉi tago egalas por mi al reviviĝo aŭ morto.

Kaj Gall kiel fulmo strekis en ŝia animo. Ŝi ne komprenis ankoraŭ, kion signifas lia subite aperinta imagaĵo. En ŝi ekstaris vera inspiro de potenco — nesatigebla potenco, simila al lavango. En sinforgeso ŝi alparolis al si: «Runa! Runa!» — kaj, flustrinte tion kiel al la dio, eksidis kun rideto, elĉizinta sur ŝia mirakla vizaĝo reflekton de la tuta stato.

En tiu momento eniris blanka novlandhundo kun homaj okuloj; celinte ilin al Drud, ĝi tiris la nazon, ekhurlis kaj ektremis, retropaŝante.

Drud mallaŭte diris:

— Ekkuŝu. Kuŝu kaj aŭskultu.

Tiam, kvazaŭ kompreninte la vortojn, la giganto humile falis sur la flankon inter Runa kaj li, pendiginte la langon.

— Mi pensis pri vi multe kaj bone, — diris Drud. Jam aspektanta ordinare trankvile, ŝi estis esploranta lian vizaĝon; ŝi haltigis la rigardon sur la senzorga linio de la buŝo, sur decidema esprimo de la mentono, sur la malhelaj lipharoj, sur la masiva frunto, plena de alta pezo, kaj enrigardis en la okulojn, kie, malhelante kaj fandiĝante, staris io, neatingebla por kompreno. Tiam, dum tempo ne pli granda, ol disŝiro de hareto, ĉiuj spuroj kaj eĥoj de fabeloj, al kiuj ni ĉiam donas ian parton de nia estaĵo, — subite, kun konvinkemo de proksima krio ekrigardis al ŝia vizaĝo el lando de paradizaj floroj, ornamita de anĝeloj kaj feinoj, — per ĥoro de okuloj, belegaj kaj karesaj. Kaptinte la ventumilon, ŝi abrupte faldis ĝin; la fajfo de la perlamoto forpelis la strangan staton. Ŝi diris:

— Vi devas ekposedi la mondon. Se tiun celon vi ankoraŭ ne havas, — ĝi pli aŭ malpli frue aperos; estos pli bone, se vi nun konsentos kun mi. Do, mi imagas: ne en cirko aŭ aliaj okazoj, naskitaj de kaprico, sed kun plena konscio de la granda kaj facila celo vi deklaros pri vi per longa aera vojaĝo, kun kalkulo afekcii kaj pasiigi. Kio estis en la cirko — estos ĉie. Usono rekonsciiĝos de sia oro kaj superkrios ĉiujn; Eŭropo juniĝos; ekstaze hurlos Azio; sovaĝaj triboj bruligos sanktajn lignofajrojn kaj adoros la misteron. Vastiĝos tondro kaj rumoro; iĝos regulo sendormaj noktoj, kaj frenezuloj en sia mallibero komencos frakasi la kradojn; plenaĝuloj iĝos infanoj, kaj infanoj ludos vin.

Se nun, dum ankoraŭ novas la fenomeno, la tenajloj de la registaroj ne hezitus frakasi vin, do post du-tri monatoj de ĉies ekstazo vi iĝos sub protekto de la socio. Aperos senlimaj esperoj. Al ili tributos ĉiuj homoj de stranga inklino de la animo, — en ĉiuj sferoj kaj specimenoj de homaj aferoj. Kaj vi por ioma tempo ree malaperos, ĝis disflugos informo, kie vi troviĝas.

Konforme al viaj stato, celo kaj karaktero de impreso, vi devos preni vivmanieron, efikantan la fantazion — la centran forton de la animo. Mi trovos kaj donos al vi monon. La komandanto scias pri via riĉo, sed ĝi povas evidentiĝi mizera. Tial giganta palaco sur mara bordo respondos al ĉiuj atendoj. Ĝi povu enlokigi homamasojn, procesiojn, loĝantaron de tuta urbo, sen malvasteco kaj kun lukso, plena de helaj koloroj, — la palaco, alta kiel ĉielo, kun kantanta profundo de reĝecaj ĉambraroj.

Tiam komencos venadi al vi, por paroli kun vi, homoj de ĉiuj landoj, rasoj kaj etnoj. «Drud» sonos kiel «aero», «spiro». Vagantoj, serĉantoj de la «senco» de la vivo, revuloj de ĉiuj specoj; kaŝemaj animoj, elreviĝintaj, suferantaj pro spleno aŭ sopiro, kandidatoj al sinmortigo; malekvilibraj mensoj kaj duonfrenezuloj; delikataj — kun infana religio de floroj kaj birdetoj — konsciencaj sciencistoj; viktimoj de ĉiaj plagoj; entreprenistoj kaj aventuristoj; inventistoj kaj fantaziaj projektantoj; almozpetantoj kaj mizeruloj, — kaj virinoj, legioj da virinoj, kun nebuligita vido kaj kun eksplodo de admiro, por kies esprimo en la ordinara vivo ili ne havas lokon. Kaj tio estos via granda armeo.

Samtempe kun tio vi akiros adeptojn, agentojn kaj kapitalojn kun blinda fido al vi: plej malsamaj, kontraŭaj inter si celoj penos fari vin sia apogpunkto. Gazetoj en ĉasado al profito publikigos ĉion, — kaj tion, kion sciigos al ili vi, kaj tion, kion elpensos aliuloj, superante, eble, per absurdeco de la elpensaĵoj la tutan sperton de la pasintaj jarcentoj. Kaj vi verkos libron, kiu estos presita en kvanto de ekzempleroj, sufiĉa, por ke ĉiu familio de la homaro legu ĝin. En tiu libro vi rakontos pri vi, al ĉio doninte tiun sencon, ke la sekreto kaj la kondiĉoj de la feliĉo estas en via volo kaj viaj manoj, — al kio kredos ĉiuj, ĉar sub la feliĉo oni subkomprenas la nerealigeblan.

Post tio al vi venos eĉ pli multe da homoj, kaj vi parolados kun ili, aperante subite. Viaj plej simplaj vortoj faros ne malplian impreson, ol se ekparolus la ŝtona sfinkso. Kaj el nenio, el malplena frazo, ne havanta kroman signifon, ekbrulos legendaj promesoj, ruliĝantaj lavange, renversante la malnovan humoron.

La malnova humoro diras: «Hazardludo kaj persisto». La nova humoro estos esprimita per vortoj: «Miraklo kaj feliĉo». Ĉar ĝis nun la problemo de la feliĉo ne estas solvita per atingeblaj rimedoj, ĝin oni deziros solvi per la rimedoj neatingeblaj, kaj pri la solvo oni responsigos vin. Tiutempe en eĥoj de via nomo, en ĵurnaloj, revuoj kaj libroj, observantaj ĉiun vian paŝon, ĉiun vian vorton kaj impreson, en privataj konversacioj, konsideroj, disputoj, malpacoj kaj salutaj krioj kaptiĝos tiu senobjekta kredo, kiun oni tiel delonge kaj sensukcese kaptadas per sistemoj, meritantaj nur malgajan rideton.

Tiam — sen dinamito, pafado kaj komplikaj cerbaj spasmoj la konstanta, egala konscio de la racia miraklo — en via persono — faros ĉian potencon tiom falema, ke jam ĉe la unua klare esprimita kondiĉo: «mi — aŭ ili», la tero diros: «ci». Nenio haltigos ĝin. Ĝi pensos, ke ĝi ekposedas brilantajn flugilojn.

La junulino eksilentis, tuta jubilanta kaj lumanta; ŝtala, sed ankaŭ belega — en tuta forto de inspirantaj ŝin gigantaj kalkuloj — esprimo ne forlasis ŝian vizaĝon, sed pli mallaŭte, pli malrapide sonis la lastaj vortoj de Runa. Tiam komprenis ŝi, ke Drud interne forturniĝis kaj ke ŝiaj vortoj estas deĵetitaj retroen al ŝi, kun la sama forto. Ŝiaj nervoj estis rompiĝantaj. Ankoraŭ ne sukcesis ŝi eksenti la tutan forton de la bato, kiam aŭdiĝis akra kaj malvarma:

— Ne.

Li daŭrigis:

— Mi devus haltigi vin. Aŭskultu. Sendube, per iuj grandaj paŝoj mi povus sklavigi ĉiujn, sed tiu celo por mi estas abomena. Ĝi malhelpos al mi vivi. Mi ne havas gloramon. Vi demandos — kio anstataŭas ĝin al mi? Rideto. Sed mi estas pasie alligita al floroj, maro, vojaĝoj, animaloj kaj birdoj; al belaj ŝtofoj, marmoro, muziko kaj ekstravagancoj. Mi moviĝas kun rapideco de vento, sed mi ankaŭ ŝatas vagadi laŭ pitoreskaj padoj. Mi volonte pririgardas libron kun bildoj kaj estas kontenta, kiam, malleviĝinte nokte sur vaporŝipon, mi sidas en la salono, kaŭzante nekomprenon: «De kie aperis tiu, ĉi tia?» Sed mi amas ĉion. Ĉu mi miksu tiun malnovan, trivitan ludkartaron, kiu nomiĝas la homaro? Ne plaĉas al mi tiu ludo. Sed almontru arabeskon de mia mondo, kaj mi eksplikos al vi tutan ĝian komplikan ĉifron. Rigardu: tie estas ombro — ĝin ĵetas la angulo de la tablo, la fotelo kaj la ligaĵo de la kurteno — konturo de konvencia estaĵo de homa aspekto, sed kun faldo de fora esprimo. Jam morgaŭ, kiam la ombro estos forgesita, la sola penso, egala al ĝi kaj naskita de ĝi, ekvivos senmorte, reflektinte por nekalkulite malgranda parto de la estonteco ian sian forton, montritan nun. La rozoj, kiuj troviĝas inter ni, komencas malfermi siajn petalojn, — kial? Proksimas mateniĝo, kaj ili tion scias. Antaŭ ol adiaŭi, mi diros al vi, kiajn vortojn mi atendis de vi. Jen tiuj abortitaj infanoj, jen iliaj kadavretoj; enterigu ilin: «Prenu min sur la manojn kaj montru al mi ĉion — desupre. Kun ci mi ne timos kaj fartos bone».

Ekstarinte, li aliris la fenestron, rigardante, kiel ŝvebas malhela antaŭmatena bluo, kaj kiel la steloj, tremante, prepariĝas forruliĝi trans la horizonton.

— Mi ĵuras, — diris Drud, — ke mi sentas nek koleron, nek ofendiĝon, sed nur malgajon. Mi povus ami vin.

— Ho! — prononcis Runa kun esprimo tiom neklarigebla, sed trafa, ke li paliĝis kaj rapide turnis sin al ŝi, ekvidinte alian, — malvarman, orgojle levitan vizaĝon. Nenio rememorigis en ŝi la ĵus brulintan ekscitiĝon. Ŝajnis, ke per forto de monstra sinregado momente ekstermis ŝi la memoron mem pri tiuj minutoj, kiam ŝi vivis per la celo, kiu estis, en la pasio de ŝia impeto, jam ĉe ŝia fiera piedo, levita, por ekstari sur la pintoj de la pintoj. Kaj Drud komprenis, ke ili disiĝis por ĉiam; en la rigardo de la junulino, mezurinta lin per momento de malvarma intereso, estis io perpleksiga. Tiel oni rigardas al pajaco.

Li tremeris, rigidiĝis, poste rapide aliris ŝin, prenis je la manoj kaj devigis ekstari. Tiam io moviĝis en ŝiaj trajtoj per sufera kaj amara varmo, sed malaperis, kiel fajrero.

— Rigardu do, — diris Drud, kaptante ŝin je la talio. Ŝia koro falis, la muroj ekmoviĝis, ĉio turniĝis for, kaj, rapide glitinte pretere, fortranĉis la halon la masiva konturo de la fenestro. — Rigardu! — ripetis Drud, firme alpremante la rigidiĝintan junulinon. — De tio ci foriras!

Ili estis inter pufaj arbustoj, — tiel ŝajnis al Runa; sed reale — inter pintoj de la ĝardeno, kiuj subite ĵetiĝis malsupren. Estis mateniĝo; kolero, malvarmo kaj miro igis ŝin enpiki la manojn en la bruston de Drud. Ŝi preskaŭ elŝiriĝis, kun stranga plezuro atendante proksiman kaj rapidan morton, sed Drud retenis ŝin.

— Stultulineto! — severe diris li. — Ci povus vidi la teron, kiel kalikon de floro, sed anstataŭe ci deziras esti nur obstina raŭpo!

Sed per ŝerco li ne dissolvis la pezon kaj rapide ekflugis malsupren, sentante, ke li aŭdos jam tre nemulte.

— Se ne ekzistas potenco ĉi tie, mi estos malsupre. — Kun tiuj vortoj Runa, forpuŝinte Drud-on, tuŝis la teron, kie, apogiĝinte al arbo, ŝi venkis tremon en la kruroj; poste, ne retrorigardante, ŝi komencis supreniri laŭ la ŝtupoj de la teraso. Drud estis malsupre, rigardante post ŝin.

— Do? — diris li. La junulino retrorigardis.

— Ĉion aŭ nenion, — diris ŝi. — Mi deziras potencon.

— Kaj mi, — respondis Drud, — mi deziras vidi en ĉiu spegulo nur mian vizaĝon; la mateno pardonu cin.

Li kapsalutis kaj malaperis. Malproksime lumo estis ekbrulanta supre, determinante malklaran desegnaĵon de la malvarmiĝintaj aleoj. Runa plu staris tie, kie ŝi haltis, dirinte: «Ĉion». Sed tiu «ĉio» estis ĉirkaŭ ŝi, neforprenebla, imanenta al la homo, kaj tion ŝi ne komprenis.

La lumo klariĝis, bruligis florojn, origis fendojn de kurtenoj kaj distranĉis la krepuskan silenton de la luksaj haloj per densa brilo de la unua matena fajro. Tiam, plorante kun senmova vizaĝo, — malrapide kurantaj al la buŝanguloj grandaj larmoj ŝajnis roso, brilanta sur fiera floro, — la junulino skribis al la ministro kelkajn liniojn, plenajn de malvarma, iom kulpa indiferenteco. Kaj tie estis skribite, en la lasta linio: «Mi vidis kaj ekkonis lin. Estas nenio danĝera. Ne timu; tio estas revulo».

---